Was de aanslag een daad van verzet om de kunstwereld wakker te schudden?
De impact van het gigantische schilderij (± 5,5 meter breed op 2,3 hoog) kan enorm zijn
Noch beveiliging, noch personeel ziet het mes in zijn handen
🕒 6 MIN LEESTIJD
Boos en agressief stapt hij de museumtrap op, bovenaan ziet hij meteen het 'monsterlijk grootte' doek dat voor hem een doorn in het oog is. Het meesterwerk van de Amerikaanse abstracte expressionist Barnett Newman uit 1967 dat toepasselijk ‘Who’s afraid of Red, Yellow and Blue III’ heet. Als een bezetene steekt hij met het mes in het doek, daarna maakt hij enkele lange sneeën; in een mum van tijd is het meesterwerk vernield. Volledig uitgeput, met het mes nog stevig in zijn hand, wordt hij aangetroffen, zittend op de grond naast het toegetakelde schilderij met zijn rug tegen de muur.
De man lijkt verward en doet geen poging om te vluchten, even later wordt hij door de beveiliging in de boeien geslagen en overgeleverd aan politie.
De dader, de Nederlander Gerard Jan van Bladeren, was toen 31 jaar oud. Hij kreeg een gevangenisstraf van maar vijf maanden voor een vandalistische daad die zowel zijn sporen achterliet in de kunstgemeenschap als bij het museum. De directeur bewoorde het toen als volgt: 'Het verandert je leven. Ik zal voor altijd over mijn schouders kijken wanneer ik door een museum loop.' De museumbeveiliging werd daarna natuurlijk uiterst verstrengt.
Toch was het niet de eerste keer dat ‘Who’s afraid of Red, Yellow and Blue’ werd aangevallen. In 1982 werd er al een aanslag op gepleegd, maar niet op hetzelfde schilderij uit de reeks, wel op versie IV. (‘Who’s afraid of Red, Yellow and Blue’ is een kunstwerkenreeks dat bestaat uit vier abstracte schilderijen, zie kader hieronder.) Net als bij Gerard Jan van Bladeren leek de dader in het volgend verhaal ook verward, en zijn motieven om het schilderij aan te vallen eerder bizar dan een duidelijk statement.
De Amerikaanse abstracte expressionist Barnett Newman
Barnett Newman begon het eerste schilderij in de reeks zonder een vooropgezette notie van het onderwerp of het eindresultaat; hij wilde enkel dat het anders zou zijn dan wat hij tot dan toe had gedaan, en dat het asymmetrisch zou worden. Maar nadat hij het doek rood had geverfd, werd hij geconfronteerd met het feit dat enkel de andere primaire kleuren geel en blauw ermee zouden werken; en dit symmetrisch. Wat leidde tot een inherente confrontatie met het werk van De Stijl en vooral Piet Mondriaan, die naar de mening van Newman de combinatie van de drie kleuren had omgezet in een didactisch idee in plaats van een middel tot expressie in vrijheid.
'Who’s afraid of Red Yellow and Blue IV' enkele dagen voor het verminkt werd
Het duurde twee jaar om 'Who’s afraid of Red Yellow and Blue IV' te restaureren
April, 1982. Een jonge man, met veiligheidshelm loopt via een achterpoortje de Nationalgalerie van Berlijn binnen (toen gesloten omdat er een tentoonstelling werd afgebroken). Hij kent de weg naar de ruimte waar 'Who’s afraid of Red Yellow and Blue IV' hangt. Daar rukt de man één van de plastic rails (die bezoekers op afstand moeten houden) uit de grond en slaat er enkele keren mee op het gigantische doek. Hij slaat met zijn vuisten, hij schopt ernaar, hij spuwt. Daarna als hij uitgeraasd is, doet hij iets bizar. Op en rond het kunstwerk hangt en legt hij enkele documenten en notities.
“Wie het nog niet begrijpt, moet ervoor boeten! Een kleine bijdrage aan de netheid. Prijs: op afspraak.”
Waaronder een uitgave van 'Der Spiegel' met een karikaturale Margaret Thatcher op de omslag; een kopie van de 'Red List', een Duitse farmaceutische catalogus; een geel huishoudboekje; een rode chequeboek; en talloze handgeschreven briefjes met slogans als “Wie het nog niet begrijpt, moet ervoor boeten! Prijs: op afspraak.“ Waarna de jonge man de ruimte verlaat en langs dezelfde weg verdwijnt.
De politie vatte, dankzij de documenten, als snel de dader. Josef Nikolaus Kleer was toen een 29-jarige student diergeneeskunde. Lees hieronder verder ⬇︎
Eén van de redenen die Kleer opgaf voor de aanval op 'Who's Afraid of Red, Yellow and Blue IV' was omdat hij er schrik van had. Een andere reden was dat het een 'perversie op de Duitse vlag' was (die eigenaardig genoeg horizontaal verdeeld is in zwart, rood en goud). En volgens zijn advocaat viel Kleer het schilderij aan omdat hij dacht dat zijn tussenkomst het zou afmaken. Hoewel het waar is dat de kijker het werk voltooit, zoals Marcel Duchamp ooit opmerkte, denk ik niet dat de Franse visionair vernieling in gedachten had.
De echte reden werd later toegewezen aan hooggevoeligheid, Josef Keer zou net als Gerard Jan van Bladeren een hoogsensitief persoon zijn. De dader uit 1986 vond toen dat abstracte kunst een plaag was waar iets tegen gedaan moest worden, maar na zijn gevangenisstraf moest hij opgenomen worden in een psychiatrische instelling. Dat hij ook hoogsensitief is, werd toen niet vastgesteld.
Wat wel vastgesteld is, is dat 'Who's Afraid of Red, Yellow and Blue' bewijst dat abstracte kunst wel degelijk een gevoelige snaar kan raken. Al ondervind ik – ook een redelijk hoogsensitief-persoon –, als ik het doek aandachtig bekijk, eerder een bevlieging om te creëren dan te vernielen. ❏
Dit verhaal heeft me altijd al gefascineerd.
Wat een ongelooflijke impact moet dat kunstwerk hebben gehad op die man om zoiets te doen! Zeker als je weet dat de man (Gerard Jan van Bladeren, aanslag '86, red.) een tijdje na zijn gevangenisstraf terug naar het Stedelijk Museum in Amsterdam ging. Om weer ‘Who’s afraid of Red, Yellow and Blue III’ toe te takelen!!! Maar het doek was toen niet tentoongesteld, echter een ander werk van Newman wel. Het schilderij Cathedra uit 1951. Dat werd dan op dezelfde manier vernield. Langs de ene kant verschrikkelijk, zowel voor voor die man als de kunstwereld. Maar langs de andere kant intrigerend, niet?!
Barnett Newman wilde de toeschouwer overmeesteren met zijn intens gebruik van primaire kleuren en trachtte daarmee het sublieme te bereiken. Ik denk dat hij geslaagd is, niet? Ik vind het in ieder geval fantastisch! De invloed is overweldigend als je voor het kunstwerk staat. Zo moet die man dat ook ondervonden hebben, na de tweede aanval werd hij trouwens noodgedwongen opgenomen in een psychiatrisch centrum.
Ik geloof enorm in de kracht en impact van kunst, vandaar dat ik mijn zaak heb vernoemd naar het indrukwekkende kunstwerk, maar niet enkel vanwege het fascinerend verhaal.
Vooral omdat ik wou dat je net als Barnett Newman – zonder een vooropgezette notie van het onderwerp of het eindresultaat – expressie kon geven aan al jouw gekke gedachtenkronkels, fantasieën en ideeën.
Wat ook belangrijk is, in ons Atelier-Café draait het niet om de fijne klassieke kunst, maar wel om de moderne kunst; zoals expressionisme, impressionisme, kubisme en natuurlijk abstracte kunst. Eigenlijk maakt het niet uit wat je creëert, want bij ons heb je geen artistieke ervaring nodig en is niets goed of fout. Zo creëren we nieuwe dingen, zelfs misschien een nieuwe strekking, wie weet! ;-)
⎬
Ontdek onze andere creatieve diensten
⎨
Ontdek onze andere creatieve diensten
Ons atelier-café is gelegen op 5 min. wandelen van de Grote Markt en op 5 min. wandelen van het M.A.S. op ‘t Eilandje.
Atelier-café Who's Afraid of Red, Yellow & Blue
© 2022 - Who's Afraid bvba. Wij zijn geregistreerd bij de Kamer van Koophandel: BE0701893681
